گوشه ای از دنیای یک چوپان امروزی!

۴ مطلب با موضوع «روان‌شناسی» ثبت شده است

شنبه, ۷ دی ۱۳۹۸، ۰۳:۱۴ ق.ظ چوپان
چیزهای فصلی

چیزهای فصلی

- فکر اول: چندتا پست قبلی نوشتم که دکتر گفت این یه افسردگی فصلیه، اولش به نظرم خیلی حرفش زننده اومد، یعنی چی؟ من این همه تحلیل کردم، این همه روح و روان خودم رو کاویدم تا بفهمم چه مرگمه، تو به این سادگی میگی فصلیه؟ مگه سرماخوردگیه آقای دکتر؟ ولی دکتر گفت عزیزم تو ممکنه یه تحلیل‌هایی هم واسه خودت کرده باشی ولی برای منِ روانپزشک اونا حاشیه‌س! اولش نمی‌خواستم قبول کنم، ولی بعدش دیدم چقدر می‌تونه محتمل و منطقی باشه! همین قرص‌های ۲۵ میلی‌گرمی که می‌تونن حال و احوالت رو دگرگون کنن، چرا نباید میزان نور خورشید، دمای هوا، غلظت اکسیژن، تغییر خوراکی‌ها و هزار تا متغیر فیزیکی دیگه که با فصل‌ها عوض میشه روی مود و حال تو اثری نداشته باشه؟ 

- فکر دوم: چند روز پیش که برای شب یلدا رفته بودم خونه، به صورت اتفاقی توی تلویزیون یه مستندی داشت پخش می‌کرد در مورد حیات وحش در زمستان، یه جایی از مستند لونه‌ی یک سنجاب زمینی رو نشون می‌داد که یه سنجابی خیلی شیرین خوابیده بود، می‌گفت که آره این سنجاب نمی‌دونم چند ماه زمسون رو با ذخیره‌ی چربیش به خواب زمستونی میره! حیوانات دیگه رو هم نشون میداد که هر کدوم برای کنار اومدن با زمستون یه کاری می‌کردن، خواب زمستانی، تحرک و فعالیت کم، مهاجرت و ... . 

- فکر سوم: شاید ما انسان‌ها هم به عنوان یکی از این حیوانات طبیعت برای این ساخته نشدیم که ۴ فصل سال رو هر ماه و هر هفته و هر روز مثل یک ماشین زندگی و کار کنیم، شاید ما هم مثل همون سنجاب درختی نیاز داریم که چند ماه خواب زمستانی داشته باشیم، شاید اصلا تا مدت‌ها زندگی انسان‌ها هم همینجور بوده، مثلا یک کشاورز تقریبا برای زمستان کار خاصی نداشته به جز احتمالا نگهداری از دام‌هاش و فعالیتش کم می‌شد و بیشتر توی خونه می‌موند و از آذوقه‌ای که جمع کرده بود استفاده می‌کرد، احتمالا اون آدم توی زمستون خواب بیشتری هم داشت، نیازی نداشت که مثل تابستون تلاش خاصی بکنه، به این آدم کسی هم خورده نمی‌گرفت که داری تنبلی می‌کنی، خودش هم عذاب وجدان نداشت، احتمالا هیچ وقت هم حرفی از افسردگی و این چیزها به میون نمی‌اومد! شاید این تغییرات فصلی فرصتی بود که کمی خلوت کنه با خودش، کمی به گردش روزگار فکر کنه، کمی به پوچی زندگی حیوانی فکر کنه، کمی آسمون رو نگاه کنه، کمی بیشتر با نزدیکانش صحبت کنه، کمی بیشتر قصه بگه، شاید افسانه‌ها و داستان‌ها توی همین شب‌های بلند زمستون متولد شدند. شاید این زمستون یادآور مرگ بود، یادآور «نبودنِ» زندگی، «نبودن» سبزی، «نبودن» گرما، «نبودن» نور. شاید چشیدن مزه‌ی همین «نبودن‌ها»، باعث میشد همین آدم بیشتر قدر «بودن‌ها» رو بدونه. 

- فکر چهارم: شب یلدا داشتم فکر می‌کردم چقدر ما دیگه زمستون رو درک نمی‌کنیم، تقریبا به جز هلو و چندتا میوه‌ی دیگه، خیلی از میوه‌ها و سبزی‌ها و خوراکی‌ها رو هر روز از سال می‌تونی تهیه کنی، انگار همیشه هستند، مثلا چند وقت پیش ملت از این شاکی بودند که چرا گوجه‌فرنگی شده ۱۵تومن، با خودم گفتم خب زمستونه، گوجه نخوریم می‌میریم؟ هزاران سال آدمی‌زاد چیزی به اسم گوجه‌فرنگی نمی‌خورد چی میشد؟ چند ده سال پیش، مردم توی زمستون به جای گوجه رب و گوجه خشک استفاده می‌کردند چی میشد؟ احتمالا همین تغییر توی غذاها باعث میشد فصل‌ها برای مردم مزه‌ی متفاوتی داشته باشه. بقیه‌ی زندگی هم همینه، فصل‌هامون نه مزه‌ی خیلی متفاوتی دارن، نه دما، نه رنگ، هیچی فقط یه اسم که وای زمستون شد. زمستون که به جز خیابون و فضای باز متوجه سرمای هوا نمیشی، تابستون هم ممکنه از شدت خنکی کولر ماشین سرما بخوری، درخت‌ها؟ همه‌ش همیشه‌بهار. حالا توی این زندگی یکنواختِ یک‌رنگِ بی‌مزه‌یِ گل‌خونه‌ای انتظار داریم خودمون هم مثل همون خیار گل‌خونه‌ای هر فصلی از سال میوه بدیم، مثل همون مرغ‌های مرغداری ۳۶۵ روز سال تخم‌ بذاریم، ۳۶۵ روز، روزی فلان ساعت بریم سر کار، کار کنیم، تلاش کنیم، بجنگیم، بریم بیرون، خرید کنیم، کتاب بخونیم، تفریح کنیم، بخندیم، میوه بخوریم و ورزش کنیم و ... . هر وقت هم که یکی احساس کرد حال این کارا رو نداره، بهش بگیم که چی شده؟ حالت خوب نیست؟ برو حالت رو خوب کن، یا به فکر درمانش بیفتیم یا یه جوری منزویش کنیم که مبادا این «بیماری» مسری باشه و به مرغ ببخشید آدم‌های دیگه هم سرایت کنه! شاید هم خودمون مرغ‌هایی شدیم که هر وقت می‌بینیم مثل بقیه‌ی مرغ‌ها دون نمی‌خوریم و تخم نمی‌ذاریم و لبخند نمی‌زنیم و تلاش نمی‌کنیم به خودمون میگیم وای من چم شده؟ چیکار کنم؟ برم پیش دکتر؟ 

- فکر پنجم: دنبال نتیجه‌ای؟ نتیجه‌ای نیست، من هم یه مرغم که دارم زور میزنم تخم بذارم، ما انتخاب کردیم که مرغ باشیم، که لازم نباشه زمستونا نصفمون از سرما تلف بشیم، که از سرما یخ نزنیم، که غذای کافی داشته باشیم، کمتر رنج بکشیم، بیشتر لذت ببریم، خوب هم هست دیگه، نیست؟‌ کی حوصله‌ی خواب زمستونی رو داره؟ مگه چند سال زنده‌ایم که بخوایم بخشی از اون رو هم به خواب زمستونی و فعالیت با بازدهی کم تلف کنیم؟ چرا نباید همیشه گوجه‌ و خیار داشته باشیم؟ ما همه‌ی اون زمستون‌های سخت رو فکر کردیم تا امروز بتونیم توی رفاه زندگی کنیم، تا امروز برگردیم فکر کنیم که چرا دیگه زمستون نداریم؟! که چه فرقی با مرغ داریم، چه فرقی با گوجه داریم. 

- فکر ششم: خوشحالم که دارم وبلاگ رو دوباره می‌نویسم، البته نمی‌خوام صرفا تبدیل به وبلاگ کارگاه بشه، میخوام مثل قدیم فکرهایی که چند روز توی ذهنم تلنبار میشن رو خالی کنم، مثل همیشه دنبال ویرایش و دوباره خوندن متن نیستم، حتی اگه غلط املایی داره، لابد میتونید بخونید، من وقتی که حرف می‌زنم هم کلی تپق می‌زنم ولی ویرایش نمی‌کنم! خیلی وقتا حتی نمی‌دونم ته نوشته قراره چی بشه، صرفا یه فکر شروع‌کننده‌ی پست میشه و فکرهای بعدی خودشون میان. خوبیش اینه که فکرها دیگه توی ذهنم کپک نمی‌زنن، ذهنم سنگین نمیشه، یه جایی می‌ریزمشون و ذهنم خالی میشه. 

۰۷ دی ۹۸ ، ۰۳:۱۴ ۰ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
چوپان

ما فقط برای بردن بازی می‌کنیم

نمی‌دونم این اغراق رو بکنم یا نه، به نظرم در دو هفته‌ی اخیر یکی از بزرگترین درس‌های زندگیم رو گرفتم.

قصه مربوط به کلاس دوشنبه‌س، استادش یه سوالی پرسید، من ته کلاس نشسته بودم، جواب رو می‌دونستم و فکر می‌کردم بهترین جواب ممکنه، در موردش چندتا کتاب خونده بودم. دستم رو بلند کردم، ولی استاد به روش نیاورد، هر چی جواب چرت و پرت بود ملت دادن، منم ته کلاس دستم رو مثل شیشه‌پاک‌کن ماشین داشتم تکون می‌دادم، شاید بین ۵ الی ۱۰ دقیقه دستم بالا بود، و استاد اصلا به روی مبارکش نمیاورد، فکر می‌کردم نکنه نمی‌بینه، حرص می‌خوردم از دستش و از دست جواب‌های احمقانه‌ی آدم‌ها! 

آخرش یکی یه جواب داد که یک‌دهم جواب من هم نمیشد و اونو قبول کرد. سوختم، ناراحت شدم، قشنگ عصبانی شدم، سرخ شدم، می‌خواستم پاشم بگم ما رو نمی‌بینی؟ عینک بزن، البته عینک هم داره. بعدش گفتم من دیگه هیچ سوالی رو جواب نمیدم. قهر کردم، لج کردم، بعد اینکه یه کمی گذشت می‌خواستم دستمو بلند کنم بگم اِ پس ما رو می‌بینی!؟ قشنگ تصویر یه بچه رو می‌تونم الان ببینم که بعدش دست‌ به سینه محکم نشسته، روی میزش ولو شده، لب‌هاش آویزونه و داره زیر پوست صورتش غر میزنه. 

گذشت و کلاس رسید به یه جایی، خلاصه‌ش می‌کنم و با ادبیات خودم میگم، فهمیدم که برای من مهم بود که اون جواب رو بگم، تا اون جلسه‌ی کلاس رو ببرم، تا نشون بدم که بلد هستم، تا تایید بگیرم از استاد و بقیه‌ی کلاس و خودم رو نشون بدم و وقتی این فرصت رو از دست‌رفته یافتم دیگه اون جلسه رو باخته فرض کردم و بقیه‌شو انگیزه‌ای نداشتم. 

بعد یاد همه‌ی موقعیت‌های زندگیم افتادم که اگه برنده نمی‌شدم دیگه میلی به ادامه‌ی اون بازی نداشتم! 

ما آدم‌های این شکلی فکر می‌کنیم فقط وقتی دوست‌داشتنی هستیم که برنده باشیم! ما برای برنده‌شدن بازی می‌کنیم! 

یاد چند هفته‌ی قبلش افتادم که توی هم‌نیاز داشتیم پانتومیم بازی می‌کردیم، بعد همه از جدیت من توی بازی، از حرص خوردنم و تلاشم برای برنده شدن تعجب کرده بودند، من هم از بی‌خیالی و خندیدن هم‌تیمی‌هام حرص می‌خوردم، به نظرم به اندازه‌ی کافی تلاش نمی‌کردند، حداقل می‌تونستند توی اون وقت کلمه‌های بهتری پیدا کنند، یا روی مخ حریف برن، خلاصه یه کاری بکنند ولی خیلی ماست‌وار داشتند بازی می‌کردند و از همین هم لذت می‌بردند! 

یا یاد اون دفعه‌ای افتادم که دو سال پیش، یک روز از صبح تا عصر داشتیم با عرفان توی کافه‌ها بازی می‌کردیم و همه‌شو من بردم و برای برنده‌شدن به هر کاری دست زدم. 

دیدم این سائق(driver) برنده‌شدن یا کامل‌بودن چقدر این همه سال من رو اذیت کرده، چه وقت‌ها که از خود بازی لذت نبردم، اصلا چه لزومی داره توی اون کلاس من حتما جواب درست رو بدم، چرا فکر می‌کنم فقط وقتی برنده باشم خوبم؟ 

وقتی به اینجای کلاس رسیدیم همه‌ی اینا برام مرور شدند، با ده‌ها مصداق دیگه از مقایسه‌های دوران کودکی، مدرسه، مبصرشدن، امتحانات، معدل‌ها، کنکورها و ... و این که میگم بزرگترین درس زندگیم زیاد هم اغراق نیست، فکر کن بفهمی این همه سال چه زنجیری به پات بسته شده.

آخر کلاس رفتم که بگم ممنونم بابت درسی که صرفا با ندیدن من بهم دادید، اگه اون سوال رو جواب میدادم صرفا این وزنه‌ سنگین‌تر شده بود، ولی این ندیدنتون و این جواب ندادنم خیلی درس بزرگی بود، چشمام باز شد، و جوابش جالب بود که چرا فکر کردی من ندیدمت؟ :)

بعد از اون روز تلاش می‌کنم در هر موقعیتی قرار می‌گیرم یه لحظه برگردم به این زنجیر و این وزنه نگاه کنم. 

فکر کنم حالا وقتشه واقعا آهنگ Lose yourself رو دوباره گوش بدم.

حالا که این خط رو می‌نویسم یاد پارسال این موقع میفتم، یاد تکرار اتفاقات، یاد مودهای تکراری و شاید دکتر راست میگه، این یه چیز فصلیه، امیدوارم همینطور باشه، اگه اینطور باشه چقدر ما مسخره‌ایم. چه میمون‌های کوچکِ بامزه‌ای هستیم :)

تکرارهای سالیانه، حالا نوبت بازی‌کردنه، نوبت باختنه، نوبت ریسکه،‌ لذت بردن از یک آهنگ، لذت بردن از خودِ بازی.

۲۷ آذر ۹۸ ، ۰۱:۵۹ ۱ نظر موافقین ۰ مخالفین ۰
چوپان

سرای احسان

بار دومی بود که میرفتم. دفعه‌ی قبل به پیشنهاد آقا جواد رفتیم و اینبار دیگه از صفحه‌ی اینستای گروه خبردار شدم.

اینجا رو دوست دارم برم چون خیلی به سوال‌هایی که دارم میتونم فکر کنم یا حتی سوال‌های جدیدتری برام بوجود بیاد.

چندتا نکته‌ از دیروز ذهنمو درگیر کرده که دوست دارم خالیشون کنم اینجا.

۱- نگاهی که در مورد بیماری‌های اعصاب و روان داریم کمی نادرسته (سرای احسان مرکز نگهداری بیماران اعصاب و روانه). یعنی به نظر نباید به صورت صفر و یکی به قضیه نگاه کرد. مثلا شما توی خیابون یک نفر شانسی انتخاب کنی با احتمال بالایی یه دندون خراب داره، یا یه کمی زانوش درد میکنه، ولی ما اینارو نمیذاریم تو دسته‌ی بیماران دندان و زانو! بیماری‌های اعصاب و روان هم به نظرم اینجوری نیست که یه چراغ روشن/خاموش باشه که یه نفر یا بیماری اعصاب و روان داره یا نه! بیشتر شبیه یه طیفه، یه محور از دو طرف باز. و هر کسی یه جایی از این طیف قرار گرفته. یه نقطه‌ای یا حتی یه قسمتی از این طیف رو هم به عنوان مرز قرارداد کردن! بازم دقت کنیم قرارداد کردن! پس «از اینجا که منم تا جنون فاصله‌ای نیست!» جمله‌ی خیلی عجیبی نیست! همچنان که شاید اینجا خیلیا میگفتن «از اینجا که منم تا شما فاصله‌ای نیس». شاید هم فاصله‌ در چنین دنیایی واقعا متقارن نیست! یعنی فاصله از این طرف به اونطرف کمه ولی برعکسش زیاده! نمیدونم.

۲- گذر زمان: دیروز با حجت صحبت میکردیم که معقول پسری بود ۳۴ ساله. در مورد ارتباطش با خانواده پرسیدم گفت که آره پدر پیرم هر هفته پنجشنبه‌ها زنگ میزنه، هر ۶-۷ ماه یک بار هم میاد ملاقاتم. همینجا دیگه فکرم رفت. میگفت از ۸۸ اینجاست. یعنی ۷ سال. بعد این هفت سال رو یه جوری میگفت انگار اصلا وقتی نگذشته. هر ۶-۷ ماه یعنی تو این مدت ۱۵-۱۶ بار پدرش اومده ملاقاتش. در مورد سال و ماه یه جوری صحبت میکرد که انگار داره در مورد ساعت و دقیقه صحبت میکنه. برنامه‌ی روزانه‌شون رو پرسیدم گفت که ۵:۳۰ بیدار میشن و صبحونه میخورن و قرص. بعدش یه کمی دیگه میخوان. بعدش میرن کارگاه‌ها. ۱۲:۳۰ ناهاره. ۷ هم شام. این وسط هم خواب و تلویزیون و ورزش و سیگار. ما که رفتیم خوابیده بودن. همین. ما یه کمی زود رسیده بودیم و یه کمی توی نگهبانی منتظر موندیم. از مسئولشون پرسیدم که آیا از اینا کسی مرخص هم میشه؟ گفت تقریبا نه. و باز رفتم تو فکر که کسی که میاد اینجا دیگه فقط گذاشته رو دنده خلاص که بره تا ... (اینجا نوشته بودم مرگ ولی نتونستم). فکر کردن به این موضوع اذیتم میکنه. و راستشو بخواید اینجا دیگه نه میشه تقصیرو انداخت گردن دولت! نه حکومت! و نه با هشتگ و چالش کاری حل میشه. 

۳- گذر عمر: یه فکر عجیبی به ذهنم رسیده که حتی گفتنش هم سختمه. یکی دو سال پیش با فردی مصاحبه می‌کردیم برای کاری که میگفت یک مدت ناراحت و افسرده بوده(فکر کنم به خاطر فوت پدرش) و تحصیل و درس و دانشگاه رو ول کرده. میگفت داروهایی که دکترم میداد به یه حالت بی‌حالی و خمودی دچارم کرده بود که چندسال هیچ کاری نکردم. بعدش دیگه ول کردم اون دکتر رو و گفتم به زندگیم برگردم و خوب هم برگشته بود و سراغ کار میگشت. وقتی سنش رو پرسیدیم گفت سی‌وخورده‌ای سال داشت ولی اصلا بهش نمیومد (بعد از مصاحبه برامون جالب بود و حتی به شوخی گفتیم سراغ دکترشو بگیریم!). دیروز هم که سن حجت رو پرسیدم باز همین فکر اومد سراغم. این که چرا این افراد نسبت به سنشون جوونتر می‌مونن. انگار چین و چروک پیری دیرتر میاد سراغشون و معمولا یک زیبایی معصومانه‌ی خاصی هم دارن. نمیدونم شاید به خاطر خود بیماری باشه یا به خاطر داروهایی که مصرف میکنن. نمیدونم. این صرفا یک فکر عجیب بود. 

۴- باز هم همون قسمت اول. فکر نمی‌کنم ماها خیلی فاصله‌ی معناداری با این افراد داشته باشیم. (راستش نمی‌دونم وقتی این جمله رو میگم باید از «بلانسبتِ شما» استفاده کنم یا نه! :) ). فکر می‌کنیم ما خیلی عاقلیم؟ خیلی سالمیم؟‌ مایی که روز و شبمون اینجوری میگذره؟ آخه اگه مغز ما درست کار میکرد که صنعت تبلیغات باید کلا تعطیل میکرد میرفت پی کارش. در این قسمت یاد رادیو چهرازی افتادم. ما خیلی عاقلیم؟ ما دیوونگی نمی‌کنیم؟ یادته چقدر راهمون رو کج کردیم که شاید نگاه بکنه؟ چقدر سر پا وایسادیم که شاید نگاه بکنه و اگه ببینه نیستیم فکر میکنه نبودیم. ولی ما خیلی پوست کلفتیم. اینا دلشون نازکتر بوده شاید که کارشون کشیده به اونجا. مثل ما مقاوم نبودن. یا بیشتر از ما جرئت داشتن که به فکراشون عمل کنن یا فکراشون رو بلند بگن. اصلا تعریف این مشکلات چیه؟‌ الان روانشناسا خیلی از افراد گذشته رو بررسی میکنن و میگن که مثلا فلان شاعر یا نقاش به فلان بیماری مبتلا بوده! انگار که میان توزیع مردم رو در نظر میگیرن و هر کسی که مثلا از نرم جامعه فاصله داشته باشه میشه آنرمال! 

۵- مساله‌ی دیگه این بود که از نظر ما و خودشون هر کدوم داستانی دارن منحصر به فرد. هر کسی دنیایی داشته. ولی برای دکترها و مسئولین این افراد بعد از یه مدتی اینا همه‌ش میشن یه سری آدم شبیه هم. دسته‌بندی میشن بر اساس علایمشون، که آره فلانی پراکنده‌گویی داره و ... . شاید هم دسته‌بندی بشن بر اساس داروهاشون یا میزان خطرشون. و این دردناک بود برای من. یک سالن بزرگ بود با کلی تخت. دمپایی‌شون رو گذاشته بودن زیربالششون و من حداقل نشانی از تعلقات ندیدم فقط بالای تخت هر کدوم یه سری مشخصات بود، مثل اسم و مشخصات درمانگر و ... . نمیدونم مجتبی از کجای تختش اون قرآن رو در آورد. همه شبیه هم به صف میشدند. البته بالاخره یه فرق‌هایی هم پیدا کرده بودند بین خودشون. مثلا سیف‌الله قهرمان فوتبال‌دستی بود و دو دستی که باهاش بازی کردم رو با اختلاف باختم! واقعا بازیش خوب بود. ولی خیلی از تفاوت‌هایی که توی دنیای ماها بین خودمون قائل میشیم اونجا نبود، اونجا مهم نبود کی از کجا اومده.

این‌ها مشاهدات ناقص من در ۲ ساعت بود. دوست دارم باز هم اینجا برم. باز هم صحبت کنم باهاشون. که چی بشه؟ نمی‌دونم. که درد بکشم؟ نمیدونم. که فکر کنم؟ شاید. 

اینم رادیو چهرازی قسمت ۱۴

۲۴ دی ۹۵ ، ۱۶:۲۱ ۳ نظر موافقین ۲ مخالفین ۰
چوپان

فرق درد با رنج

چند وقت پیش یک نفر توی اینستاگرام نوشته بود که:

«درد با رنج فرق دارد. این که تو مرا دوست نداری درد است. ولی رنج این است که با این حال من تو را دوست دارم»

یادم نمیاد کی نوشته بود. 

بگذریم. میخواستم بگم که آره درد با رنج فرق داره. رنج یا لذت یه جورایی تعبیر هستند. درد ولی واقعیته. حالا ممکنه یک درد به رنج منجر نشه. معمولا بیزاری و نفرت بعد از درده که باعث رنج میشه. 

مثلا من همیشه درد ناشی از بازی کردن با دندان شیری لق برام جزو لذت‌ها بوده! حتی اشکم هم در میومد ولی خب رنج نبود. خیلی درد‌های دیگه هم همین هستن.

یا مثلا اون آب سرد یا گرم زیر دوش درده ولی لذت‌بخشه! حالا اینارو می‌نویسم برچسب مازوخیسم بهم چسبونده نشه. ولی شاید اون هم همینجوری باشه!

شاید خیلی از درد‌های دیگه‌ی زندگی هم اگه بیشتر توجه کنیم فقط درد باشن، دیگه رنج نشن. مثلا درد زانو. درد دوری. درد تنهایی. درد بی‌دردی. اینا یه سری دردن که میان و میرن. دردها گذرا هستن ولی این رنج‌ها هستن که توی حافظه ثبت میشن و می‌تونیم تا ابد نگهشون داریم. بعدها همین رنج‌هارو هم از حافظه‌مون لود می‌کنیم! 

«داشتن» هم میتونه باعث رنج بشه. شده تا حالا وسط یک اتفاق و یک شادی زودگذر از این که بالاخره تموم میشه رنجور بشید؟ 

رها کنیم بره.

۲۷ ارديبهشت ۹۵ ، ۰۰:۴۳ ۴ نظر موافقین ۳ مخالفین ۰
چوپان